مراقبت های لازم بعد از زایمان
مراقبت های لازم بعد از زایمان : مادر بعد از زایمان ممکن است احساس ضعف و بی حالی نماید ولی با تغذیه ی کافی و کامل و ورزش مناسب و داشتن آرامش میتواند به حالت قبل از حاملگی برگردد و وظیفه ی پرستاری و تغذیه ی نوزاد خود را انجام دهد. مادر بعد از زایمان معمولا احساس تورم و زخم در لگن و باسن خود میکند همچنین در پستان های خود احساس پری و سنگینی می کند.
مادر نباید آسپرین مصرف کند زیرا ممکن است موجب خونریزی از دستگاه تناسلی او شود همچنین آسپرین از شیر دفع میشود و به نوزاد می رسد و برای نوزاد نیز مشکل به وجود می آورد.
روزهای بعد از زایمان، روزهای شیرینی است. نه ماه انتظار به پایان رسیده و خانوادۀ شما با حضور یک نوزاد، کمی متفاوت شده است. در این روزها معمولاً یکی از اعضای خانواده یا دوستان در کنار مادر می‌ماند و از او مراقبت میکند. همچنین دوستان و فامیل برای احوال‌پرسی و تبریک به منزل شما می‌آیند. یادتان باشد در این روزها، با وجود شلوغ بودن دور و اطراف از خودتان غافل نشوید. همچنین اعضای خانواده و مهمان‌ها ممکن است از روی خیرخواهی، توصیه‌هایی به شما بکنند که بهتر است نظرها و توصیه‌‌های اطرافیان را قبل از اطمینان از صحت علمی آن انجام دهید. در این مطلب می‌توانید با مراقبتهای بهداشتی پس از زایمان، خودمراقبتی‌های لازم در خانه و موارد نیازمند تماس با پزشک پس از زایمان آشنا شوید.
مراقبتهای بهداشتی ، مراقبت های لازم بعد از زایمان
مراقبتهای بهداشتی اهمیت بسیار زیادی پس از زایمان دارد. با استفاده از موارد زیر می‌توانید بعد از زایمان طبیعی، مراقبتهای لازم را برای نگهداری از زخم بخیۀ پرینه؛ در صورت وجود و همین‌طور کنترل خونریزی انجام دهید:
بخیه: در زایمان طبیعی ممکن است ناحیۀ پرینه را تا حدود دو سانتیمتر برای خروج نوزاد باز کنند و بعد بخیه بزنند. این بخیه به اندازۀ بخیۀ سزارین، عمیق نیست و به همین دلیل در مدت زمان کوتاهی جوش می‌خورد. اگر بتوانید به خوبی از زخم خود محافظت کنید، می‌توانید انتظار داشته باشید که با گذشت حدود یک هفته تا ۱۰ روز، دیگر خبری از بخیه و زخم نباشد. نکات زیر میتواند برای نگهداری از این بخیه‌ها در روزهای پس از زایمان مفید باشد:
- روی بخیه‌هایتان ننشینید.
- برای جلوگیری از باز شدن بخیه‌ها، بهتر است تا خوب شدن زخم، روی یک بالش طبی حلقوی بنشینید.
- بهتر است از توالت ایرانی استفاده کنید.
- بعد از دستشویی، زخم را با آب ولرم بشویید و سپس با باد سشوار آن را خشک کنید.
- اگر نخواستید از سشوار استفاده کنید، هر بار از یک حولۀ تمیز و نرم استفاده کنید.
- روزانه چند دقیقه در محلول آب و بتادین در لگنی کاملاً تمیز بنشینید.
- ساعاتی در روز بدون لباس زیر دراز بکشید تا زخمتان هوا بخورد.
- در روزهای اول زیاد روی پاهایتان نایستید.
- زخم را دستکاری نکنید و بدون اجازۀ پزشک روی آن پماد، کرم یا لوسیون نزنید.
خونریزی: خونریزی پس از زایمان، در هر دو نوع زایمان طبیعی و سزارین وجود خواهد داشت، اما معمولاً در زایمان طبیعی بیشتر از سزارین است و احتمالاً شما بعد از یک زایمان طبیعی مدت زمان بیشتری لکه‌بینی و خونریزی دارید. همچنین در صورت داشتن بخیه در ناحیۀ پرینه، مراقبتهای لازم در مورد خونریزی پس از زایمان طبیعی نیاز به رعایت و توجه بیشتری دارد. به‌طورکلی برخی از مراقبتهای لازم برای خونریزی پس از زایمان شامل موارد زیر است:
- از نوار بهداشتی ساده و بزرگ؛ بدون پودر جاذب یا رویۀ مشبک استفاده کنید.
- هرگز از تامپون استفاده نکنید.
- لباس زیر تنگ به همراه نوار بهداشتی، از رسیدن هوا به زخم جلوگیری و روند خوب شدن زخم را کند میکند.
- نوار یا پد بهداشتی خود را هر دو تا چهار ساعت یک بار عوض کنید.
- در صورت وجود زخم، از تجمع خون روی زخم این ناحیه جلوگیری کنید.
همچنین اگر تب یا لرز داشتید یا خونریزی و ترشحات واژن شما بدبو بود ممکن است دچار یکی از عفونت‌های پس از زایمان شده باشید که لازم است با پزشک تماس بگیرید. همچنین در صورت کاهش پیدا نکردن خونریزی یا ادامۀ خونریزی به رنگ قرمز روشن بعد از هفتۀ اول زایمان، با ماما یا پزشکتان تماس بگیرید.
پیشگیری از پیدایش عفونت
مادر پس از زایمان باید اصول بهداشت را کاملا رعایت نماید تا دچار عفونت دستگاه تناسلی و ادراری نشود به این ترتیب که پس از دفع مدفوع دستگاه تناسلی خود را از بالا به پایین بشوید تا مدفوع موجب عفونت دستگاه تناسلی و ادراری او نگردد. پس از دفع مدفوع یا تعویض پد ، دست ها باید سه نوبت شسته شوند.
پیشگیری از یبوست
اگر مادر زایمان مشکل یا بخیه داشته باشد دفع مدفوع او دشوار است بنابراین هرروز باید راه برود و مواد غذایی فیبردار ( سبزیجات و میوه جات ) مصرف کند و اگر با رژیم غذایی بهبود نیافت داروی ملین استفاده نماید و هرروز حداقل ۴ لیوان آب میوه یا آب ساده مصرف نماید.
کمردرد : کمردرد بعد از زایمان بسیار شایع است و ماهها طول میکشد زیرا در دوران بارداری ستون فقرات وزن جنین در حال رشد را تحمل می کند. همچنین در دوران بارداری رباط ها و مفاصل نیز شل می گردند و مادر باردار را برای کمردرد آماده می سازند.
از طرف دیگر خود حاملگی سبب می شود که مادر به عقب تکیه کند و شکم خود را به جلو ببرد. اگر زایمان نیز با بیهوشی نخاعی انجام گیرد سبب میشود که درد کمر به وجود آید. بعد از تولد نوزاد شیردادن مادر نیز موجب کمردرد میگردد بنابراین اگر مادر بعد از زایمان ورزش های سبک انجام دهد و عضلات شکم و پشت خود را تقویت کند کمردرد او به تدریج بهبود خواهد یافت.
مادر باید با نظر پزشک و فیزیوتراپیست بعد از زایمان به ورزش بپردازد. مادر باید هنگام ایستادن تصور کند که با سیمی سر او را به سقف آویزان کرده اند بنابراین باید شانه های خود را آزاد نگه دارد و قفسه ی صدری او سفت نباشد و به آرامی شکم خود را به داخل ببرد و ستون فقرات خود را بلندتر کند. اگر مادر برای مدتی می نشیند باید قسمت پایین ستون فقرات خود را با شیئی پر و حمایت کند.
مواظبت پستان ها
بعضی از مادران پس از زایمان احساس سنگینی و پری در پستان های خود میکنند در این موارد دوشیدن ، کمپرس آب گرم و مخصوصا مکیدن پستان مادر به وسیله ی نوزاد به کم شدن درد و احتقان پستان ها کمک می کند. بعضی از مادران به علت ترشح هورمون احساس میکنند که موهای آنها کم و زبر و خشن و حساس شده است ، این احساس طبیعی است و به تدریج بر طرف میشود.
برگشت سیکل قاعدگی
پیشگیری از حاملگی مجدد
اگر مادری به کودک خود شیر میدهد و قرص پیشگیری از حاملگی نوع استروژن مصرف کند موجب کم شدن شیر او می گردد بنابراین چنین مادرانی باید شش هفته پس از زایمان قرص های پیشگیری از حاملگی نوع پروژسترون مصرف کنند تا از یک طرف از حاملگی مجدد جلوگیری کند و از سوی دیگر برای شیر دادن به کودک نیز مشکلی به وجود نیاید.
ملاقات با پزشک پس از زایمان
مادر باید پس از زایمان بار دیگر به وسیله ی پزشک معاینه گردد تا مطمئین شود همه ی قسمت های بدن او طبیعی است و عملکرد دستگاههای مختلف بدن سیر طبیعی دارد. این ملاقات باید ۴ تا ۶ هفته پس از زایمان انجام گیرد ولی اگر مادر سزارین شده یا اپی زیوتومی شده است باید زودتر مراجعه کند تا بخیه ها برداشته شود و پزشک و مادر مطمئین شوند که مشکلی مخصوصا در ارتباط با عفونت به وجود نیامده باشد.
پزشک در این ملاقات اگر زایمان طبیعی انجام شده باشد ممکن است معاینه ی داخلی انجام دهد تا مطمئین شود رحم به محل و اندازه ی خود برگشته است . پزشک همچنین وزن و فشارخون مادر را اندازه می گیرد و از دفع ادرار و مدفوع او سوال میکند تا اگر مشکلی وجود دارد بررسی و درمان نماید.
پس از زایمان مادر باید تمام مشکلات و نگرانی های خود را یادداشت نماید و از پزشک سوال کند و از او کمک بگیرد مخصوصا اگر مادر احساس خستگی ، بی حالی ، بی اشتهایی یا احساس غم و اندوه و افسردگی می کند باید حتما به پزشک بازگو نماید و از او کمک بگیرد. در این ملاقات مادر باید در مورد پیشگیری از حاملگی مجدد خود و روش پیشگیری از حاملگی مناسب سوال کند و آن روش را انجام دهد.
استفاده از شکم‌بند
زمان جمع شدن شکم پس از زایمان، یکی از سوال‌های رایج مادران است که معمولاً به عنوان راه‌حل، شکم‌بند به آنها معرفی میشود. شکم‌بندهای بعد از زایمان، به بازگشت شکم به حالت قبل از بارداری و رفع کمردرد کمک میکند. این شکمبندها در دو نوع است. نوع اول که به آن گِن گفته میشود، شبیه یک شورت بلند است و از بالای زانو تا روی شکم کشیده میشود. از آنجا که این گن‌ها باعث عرق کردن خواهد شد، توصیه میشود تا خوب شدن بخیه‌های پرینه، از آنها استفاده نکنید. نوع دوم شکمبندها مانند کمربندی پهن دور شکم بسته میشود و از زیر شکم تا بالای آن را می‌پوشاند. این نوع شکم‌بند را می‌توانید بعد از زایمان استفاده کنید، اما باید توجه داشته باشید که شکم‌بند فقط اطراف شکم را بپوشاند و بیش از اندازه به شکم فشار وارد نکند.
تغذیۀ مناسب
شما احتمالاً انرژی زیادی صرف زایمان طبیعی کرده‌اید، اما لازم نیست تمام آن را با هم دریافت کنید. روزهای اول پس از زایمان نباید غذاهای سنگین بخورید. خانوادۀ شما ممکن است به شما اصرار کنند که گوشت زیاد یا غذای چرب بخورید. باید توجه داشته باشید که در روزهای پس از زایمان شما ممکن است فعالیت کمتری داشته باشید، بنابراین امکان سوءهاضمه و یبوست وجود دارد و در صورت ابتلا به یبوست، امکان آسیب دیدن بخیه‌ها نیز وجود خواهد داشت. پس سعی کنید در طول روز مواد غذایی لازم و مفید را دریافت کنید. نکات زیر میتواند در داشتن یک تغذیۀ خوب به شما کمک کند:
- مواد غذایی حاوی فیبر بالا مثل برنج قهوه‌ای، نان سبوس‌دار و سبزیجات بخورید.
- دو بار در هفته ماهی قزل‌آلا یا سالمون بخورید.
- انجیر خشک، برگۀ زردآلو یا هلو مصرف کنید.
- میوه‌هایی مثل انواع توت‌ها و پرتقال را در میان‌وعده‌های خود قرار دهید.
- برخلاف تصور، کاچی به دلیل چرب بودن غذای مناسبی برای روزهای بعد از زایمان نیست.
- لبنیات کم‌چرب مصرف کنید.
- مایعات زیاد و آب میوۀ خانگی بنوشید.
- به سالاد و غذاها، روغن زیتون اضافه کنید.
فعالیت‌های خانه‌داری
مادرانی که طبیعی زایمان کرده‌اند، زودتر از مادران سزارینی بهبود می‌یابند و می‌توانند یک روز بعد از زایمان راه بروند و فعالیت کنند. اما لازم است که به بدنتان فرصت کافی برای بهبود کامل را نیز بدهید و بلافاصله پس از زایمان فعالیت‌های سنگینی را شروع نکنید. بعضی از مادران از قوی نشان دادن خود لذت می‌برند و بعضی دیگر به دلیل وجود یک بچۀ دیگر، استراحت را از خودشان می‌گیرند. اما باید بدانید که پس از زایمان لازم است استراحت کافی داشته باشید. برخی از مواردی که باید طی این روزها رعایت کنید شامل موارد زیر است:
- اجسام خیلی سنگین را بلند نکنید.
- از فعالیت‌های زیاد و خسته‌کننده پرهیز کنید.
- خودتان را مجبور به آشپزی‌های طولانی نکنید.
- مراقبت از دیگر کودکان را به کمک همسر یا شخص دیگری انجام دهید.
- شما می‌توانید از اطرافیان برای پر کردن یخچال و آوردن وعده‌های غذایی درخواست کمک کنید.
موارد نیازمند تماس با پزشک
اولین مراقبت پزشکی در روز اول تا سوم پس از زایمان انجام میشود. پس از ترخیص شما از بیمارستان بعد از یک زایمان طبیعی، لازم است دوباره در روز سوم به بیمارستان مراجعه کنید. همچنین اولین مراقبت مربوط به نوزاد بعد از ترخیص، بین روزهای سوم تا پنجم بعد از زایمان انجام میشود. سپس به دنبال آن، مراقبت دوم پس از زایمان بین روز ۱۰ تا ۱۵ بعد از زایمان و مراقبت سوم در روزهای ۳۰ تا ۴۲ بعد از زایمان انجام میشود که بهتر است در مورد آنها اطلاعات کافی داشته باشبد. غیر از این مراقبت‌ها که تاریخ مشخصی دارد، پس از رفتن به خانه بعد از یک زایمان طبیعی، در صورت داشتن هر کدام از موارد زیر، لازم است فوراً با پزشکتان تماس بگیرید:
- تب، حتی تب خفیف
- کاهش نیافتن خونریزی بعد از هفتۀ اول پس از زایمان
- درد شدید یا رو به افزایش در ناحیۀ واژن
- درد زیاد در ناحیۀ پرینه
- درد یا حساسیت در یک قسمت از سینه
- درد در قفسۀ سینه یا سرفۀ همراه با خون
- احساس تنگی نفس
- درد یا سوزش هنگام دفع ادرار
- ترشحات بدبو از واژن
- درد شدید یا مداوم در پا
- حساسیت به لمس پا
- احساس گرما در هر ناحیه از پا
- سردرد شدید و قطع‌نشدنی
- استفراغ شدید یا مداوم
- مشکلات بینایی مثل دوبینی، تاری و کاهش دید یا وجود نقاط چشمک‌زن یا نورانی در محدودۀ دید
- نشانه‌های شوک مثل سرگیجه، ضعف، ضربان قلب بالا یا تپش قلب، تنفس سریع یا کوتاه، رنگ‌پریدگی و احساس بی‌قراری یا سردرگمی
- داشتن احساس اندوه و ناامیدی شدید
امتیاز بینندگان:۴ ستاره