وزن مناسب مادران در دوران بارداری چقدر باید باشد؟
وزن مناسب مادران در دوران بارداری چقدر باید باشد؟ وزن‌گیری مناسب در طول دوران بارداری نقش مهمی در رشد و سلامت جنین دارد. زنان لاغر و کم‌وزن در طول بارداری نیاز به وزن‌گیری بیشتری دارند، به همین دلیل، توجه به تغذیه و الگوی مصرف مواد غذایی در این زنان اهمیت زیادی دارد. اگر پیش از بارداری کم‌وزن بوده‌اید یا در دوران بارداری به اندازۀ کافی وزن نگرفته‌اید، بهتر است سریع‌تر به یک پزشک مراجعه و در مورد نحوۀ تغذیه خود از او مشورت بگیرید.
دلایل وزن‌گیری پایین مادر
پیش از هر چیز مهم است که دلیل وزن‌گیری پایین مادر در دوران بارداری مشخص شود. عمده‌ترین دلیل وزن‌گیری پایین در دوران بارداری، دریافت نامناسب و کم مواد غذایی است. کم‌اشتهایی، حالت تهوع، فعالیت بدنی زیاد و استراحت کم، کاهش جذب مواد غذایی به دلیل عفونت یا عادت و رفتار غذایی غلط، ممکن است عمده‌ترین دلیل دریافت نامناسب مواد مغذی توسط مادر و در نتیجه وزن‌گیری کم او باشد. پزشک می‌تواند با بررسی وضعیت جسمی و عادت‌های غذایی مادر و با ارائۀ مشاورۀ مناسب به وزن‌گیری کمک کند. اگر مشکل وزن‌گیری ناشی از فعالیت بالای بدنی و استراحت کم باشد، پزشک ممکن است از مادر بخواهد تا میزان فعالیت روزانه را کم و مدتی استراحت کند. همچنین در صورت تشخیص هر نوع عفونت، پزشک سریعاً برای درمان آن اقدام خواهد کرد. همچنین ممکن است پزشک با تجویز برخی از مکمل‌ها و مولتی‌ویتامین‌ها به مادر در دریافت مواد مورد نیاز جنین برای رشد کمک کند. درصورتی‌که الگو و رفتار غذایی مادر نامناسب باشد، پزشک با ارائۀ برنامۀ غذایی مناسب به او با توجه به توانایی و وضعیت جسمی مادر، کمک خواهد کرد تا وزن‌گیری مادر اصلاح شود.
راه‌های افزایش وزن‌گیری مادر
برای وزن‌گیری مناسب، بهتر است رژیم غذایی مادر با دقت بررسی شود. استفاده از مواد غذایی انرژی‌زا مانند مواد قندی، نشاسته‌ای و چربی در کنار مصرف میزان کافی پروتئین، ویتامین‌ها و مواد معدنی در رژیم غذایی اصلی و همچنین میان‌وعده‌ها، می‌تواند به مادر در وزن‌گیری مناسب کمک کند. راه‌هایی برای اصلاح رژیم غذایی در مادران کم‌وزن در قسمت زیر آمده است:
راه‌های افزایش دریافت مواد غذایی انرژی‌زا: دریافت نکردن مواد انرژی‌زا توسط مادر باعث می‌شود که تمام پروتئین دریافتی توسط او صرف تولید انرژی شود. مواد قندی، نشاسته‌ای، چربی و روغن نقش مهمی در تولید انرژی بدن دارند و به عنوان خانوادۀ مواد مقوی شناخته می‌شوند. رعایت موارد زیر می‌تواند در افزایش دریافت این مواد مؤثر باشد:
- استفاده از لبنیات پرچرب شامل ماست، پنیر و شیر پرچرب
- مصرف بیشتر نان، برنج یا ماکارونی در وعده‌های اصلی غذایی
- مصرف بیشتر سیب‌زمینی در وعده‌های اصلی یا میان‌وعده‌ها
- مصرف مربا، عسل، خرما یا شیرۀ انگور همراه با سرشیر و خامه به عنوان صبحانه
- داشتن حداقل دو میان‌وعده در روز شامل بیسکوییت سبوس‌دار، کیک، کلوچه یا نان و پنیر همراه با یک لیوان شیر پاستوریزۀ پرچرب
- خوردن بستنی به عنوان میان‌وعده
- مصرف روغن زیتون زیاد به همراه سالاد
- مصرف کره همراه با سایر مواد غذایی مصرفی مانند برنج
راه‌های افزایش دریافت مواد پروتئینی، ویتامین‌ها و مواد معدنی: مصرف مواد مغذی مانند انواع پروتئین حیوانی مانند گوشت قرمز، ماهی و مرغ یا انواع حبوبات در کنار میوه و سبزیجات می‌تواند در دریافت میزان کافی مواد مغذی و ویتامین‌ها و افزایش وزن‌گیری مادر مؤثر باشد. رعایت موارد زیر باعث افزایش میزان این مواد در رژیم غذایی می‌شود:
- مصرف بیشتر غذاهای گوشتی مانند کباب، خورش یا کتلت
- استفاده از تخم‌مرغ در صبحانه یا به عنوان میان‌وعده
- استفاده از غذاهای حاوی تخم‌مرغ مانند انواع کوکو
- مصرف غذاهای حاوی حبوبات مانند عدس‌پلو، آش شله‌قلمکار، آبگوشت یا عدسی
- استفاده از سبزی و سالاد در کنار غذا
- مصرف میزان کافی میوه در طول روز به عنوان میان‌وعده
- مصرف انوع خشکبار و مغز مثل گردو، بادام و پسته در طول روز
- مصرف میزان کافی شیر، کشک و سایر لبنیات
در کنار اصلاح رژیم غذایی، مصرف میزان کافی مکمل‌ها، مولتی‌ویتامین و فولیک‌اسید می‌تواند در جبران مواد مغذی دریافتی توسط غذا به مادر کمک کند.
تأثیر کم‌وزنی در بارداری
اگر شاخص تودۀ بدنی یا BMI زنی پیش از بارداری کمتر از ۱۸/۵ باشد، لاغر یا کم‌وزن محسوب می‌شود. زنان کم‌وزن باید در طول بارداری میزان بیشتری وزن اضافه کنند. این مقدار برای زنان لاغر با بارداری تک‌قلو، در حدود ۱۲ کیلو و ۵۰۰ گرم تا ۱۸ کیلوگرم است. وزن‌گیری نامناسب مادران لاغر در دوران بارداری می‌تواند خطرهای جدی برای جنین به دنبال داشته باشد. نوزاد مادرانی که در دوران بارداری وزن‌گیری مناسبی نداشته‌اند معمولاً نارس یا با وزن کمتر از ۲ کیلو و ۵۰۰ گرم به دنیا می‌آیند که می‌تواند خطرهایی را برای نوزاد در پی داشته باشد. مادران کم‌وزن معمولاً در دریافت ویتامین و مواد مغذی لازم برای بارداری دچار مشکل هستند و این موضوع می‌تواند سلامت جنین آنها را با خطر مواجه کند و جنین دچار نقص‌های مادرزادی در رحم مادر شود. کم‌خونی در دوران بارداری یا پس از آن جزء شایع‌ترین مشکلاتی است که مادران باردار لاغر با آن مواجه می‌شوند. درصورتی‌که لاغر هستید یا وزن‌گیری مناسبی در دوران بارداری نداشته‌اید، بهتر است هرچه سریع‌تر وزن خود را زیر نظر کارشناس تغذیه اصلاح کنید.
