آزمایش غربالگری چیست و چگونه انجام می شود؟

آزمایش غربالگری چیست و چگونه انجام می شود؟ : دوران بارداری، دوران بسیار مهمی است. نگرانی‌های زیادی درباره‌ی سلامت جنین و مادر در این دوران وجود دارد. وضعیت سلامتی جنین، یکی از دغدغه‌های اصلی هر پدرومادری است. همه‌ی والدین دوست دارند که از سلامت فرزندِ در راه خود، اطمینان کامل پیدا کنند. اما آیا راهی برای تشخیص مشکلات مادرزادی یا نواقص احتمالی جنین وجود دارد؟ آزمایش غربالگری روشی است که به‌کمک آن، مادران باردار از وضعیت ابتلای جنین خود به بیماری‌های مادرزادی و نواقص احتمالی آگاه می‌شوند.

تست‌های غربالگری مرحله اول و دوم بارداری به مجموعه‌ای از بررسی‌های سونوگرافی و آزمایشگاهی گفته می‌شود که در مراحل مختلف انجام شده و هدف آن این است که مادران باردار را از یک سری سندرم‌ها و نقایص جنینی (نه همه نقایص) غربال کرده و آنها را در گروه‌های کم خطر یا پر خطر قرار دهد.

​​​​​​​آزمایش‌های غربالگری

سونوگرافی NT و آزمایش‌های خون سه ماهۀ اول بارداری که اغلب به طور همزمان انجام می‌شود، غربالگری سه ماهۀ اول بارداری نام دارد. آزمایش‌های غربالگری سه ماهۀ اول معمولاً بین هفته‌های ۱۱ تا ۱۳ انجام می‌شود. غربالگری سه ماهۀ اول این امکان را برای مادر به وجود می‌آورد که هرچه زود‏تر نسبت به مشکلات احتمالی آگاه شود. آزمایش‌های غربالگری تنها ریسک ابتلای جنین به یک اختلال کروموزومی یا ژنتیکی را مشخص می‌کند و به هیچ عنوان به معنی وجود قطعی اختلال نیست. این آزمایش‌ها شامل موارد زیر است:

آزمایش‌های خون سه ماهۀ اول بارداری: در این آزمایش، مقدار دو ماده را در خون اندازه‌گیری می‌کنند؛ بتای آزاد گنادوتروپین جفتی انسان یا hCG و پروتئین A پلاسما (PAPP-A) که در دوران بارداری تولید می‌شود. هورمون hCG توسط جفت تولید می‌شود و میزان زیاد آن می‌تواند نشان‌دهندۀ برخی نقص‌های مادرزادی باشد. پروتئین A، پروتئینی است که در خون موجود است و کم بودن میزان آن ممکن است به دلیل برخی نقص‌های مادرزادی باشد.

سونوگرافی NT: در این سونوگرافی، ضخامت پوست ناحیۀ پشت گردن جنین اندازه‌گیری می‌شود. ضخامت غیرطبیعی پوست این ناحیه می‌تواند از نشانه‌های اولیۀ انواع خاصی از نقص‌های مادرزادی مثل سندرم داون باشد. سونوگرافی NT معمولاً همزمان با آزمایش‌های خون اواخر سه ماهۀ اول بارداری انجام می‌شود. درصورتی‌که امکان سونوگرافی NT وجود نداشته باشد، پزشک آزمایش‌های غربالگری یکپارچه را درخواست می‌کند که آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول و سه ماه دوم است. آزمایشگاه با بررسی نتیجۀ آزمایش غربالگری، سن شما و جنین و عوامل دیگر، احتمال بروز مشکلات خاصی در جنین را بررسی می‌کند.

نتایج آزمایش غربالگری سه ماهۀ اول، معمولاً فرد را در یکی از گروه‌های پرخطر، خطر متوسط یا کم‌خطر دسته‌بندی می‌کند. اگر فرد در دستۀ پرخطر دسته‌بندی شود، در سریع‌ترین زمان ممکن، آزمایش تشخیصی مانند نمونه‌برداری از پرزهای جفتی (CVS) یا آمنیوسنتز برای تشخیص قطعی مشکل توصیه می‌شود. اگر نتیجۀ غربالگری، خطر متوسط را احتمال داده باشد، معمولاً پزشک غربالگری سه ماهۀ دوم یا آزمایش خون نشانگرهای چهارگانه را توصیه می‌کند و نتایج غربالگری سه ماهۀ اول و دوم ملاک عمل پزشک خواهد بود. اگر نتیجۀ غربالگری سه ماهۀ اول کم‌خطر باشد، نیازی به غربالگری سه ماهۀ دوم نخواهد بود. صرف نظر از نتیجۀ مثبت یا منفی غربالگری سه ماهۀ اول، آزمایش آلفافتوپروتئین (AFP) برای غربالگری نقص‌های لولۀ عصبی جنین و همچنین سونوگرافی آنومالی در هفته‌های ۱۶ تا ۱۸ بارداری برای غربالگری ناهنجاری‌های ساختاری جنین درخواست می‌شود. درصورتی‌که مادر غربالگری سه ماهۀ اول را تا پیش از هفتۀ ۱۳ انجام نداده باشد، پزشک به او غربالگری سه ماهۀ دوم را توصیه خواهد کرد.

غربالگری مرحله دوم

سونوگرافی غربالگری مرحله دوم، اسکن از رحم وجنین در شکم که در حدود هفته‌های ۱۸ تا ۲۲ بارداری انجام می‌شود. چون مورفولوژی همه اندام‌ها کامل شده‌اند و می‌توان یک ارزیابی دقیق از ساختار آناتومیک جنین انجام داد.
سو نوگرافی‌های غربالگری یکپارچه، سونوگرافی‌هایی هستند که قسمتی از آن در سه ماه اول و قسمت دیگری از آن در سه ماه دوم بارداری انجام می‌شود. این سونوگرافی‌ها در مقایسه با هر یک از تست‌های غربالگری سه ماهه اول و دوم به تنهایی حساس‌ترند و برای غربالگری سندروم داون، تریزومی ۱۸ و تریزومی ۱۳ و اختلالات لوله عصبی به کار می‌روند.